Maikling Kwentong Pambata
ni Lem Garcellano
Sa rebolusyon noong 1896 laban sa mga Kastila, hindi lang mga
matanda ang lumaban para lumaya ang ating bayan. Pati na ang mga bata.
Sa Kawit, Cavite, ang mga bata ay may tanging gawain. Tagahatid
sila ng bala ng baril sa mga katipunero sa labanan. Isa si Isidro sa mga batang ito.
“Isidro, anak, ihatid mo ang mga balang ito sa iyong Itay,” utos
ni Inay. Gusto ni Isidro na makatulong sa kaniyang Itay pero meron siyang
problema.
“Inay, ata-takot po ako a-putok!” sagot ni Isidro na nauutal.
Iyon ang kahinaan ni Isidro. Kaya lagi siyang pinagtatawanan siya
ni Temyong at kabarkada.
“A-liit-I-sid-ro. A-du-wag-a-ta-o!” kantiyaw nila.
“Wag mo silang pakinggan, Isidro,” bulong ni Ignacia, ang
kaniyang kaibigan na bulag ang isang mata.
“Tama si Ignacia, Isidro. Isipin mo, bawat putok ay tawag ni Itay
sa ‘yo,” payo naman ni Inay.
“Isidro, anak, asan ang bala ko!” paggaya kunwari ni Inay sa
boses ni Itay.
“O-po, I-nay,” pangako ni Isidro kay Inay. “A-isip kong a-ta-wag
ni I-tay.”
Naglakad nang naglakad si Isidro sa gubat, kasabay si Ignacia.
Nagmamadali siya para umabot sa kaniyang Itay sa labanan. Sa bawat hakbang, inuulit
niya ang payo ni Inay.
“A-ta-wag ni I-tay...A-ta-wag ni I-tay...A-ta-wag ni I-tay...”
Kaya lamang, kasunod niya sina Temyong na walang tigil sa
pangangantiyaw.
“A-liit-I-sid-ro. A-du-wag-a-ta-o!”
Napuno na si lgnacia sa pangungutya ni Temyong. Hinarap niya ang
pulutong ni Temyong.
“Hoy, Temyong. Matapang si Isidro. Hindi mo lang alam!”
Imbes na huminto, higit pa itong nangantiyaw. At dinamay pa si
Ignacia.
“A-liit-I-sid-ro. A-du-wag-a-ta-o! Ig-na-cia. A-pi-sak a-ma-ta!”
kantiyaw nila sa dalawang magkaibigan
Galit na galit si Ignacia sa pangungutya nila.
Naglakad nang naglakad sina Isidro at Ignacia. Patungo sila sa
mga katipunero na nakikipaglaban sa mga Kastila. Tulad ng dati, inuulit nya ang payo ni Inay.
“A-ta-wag ni I-tay...A-ta-wag ni I-tay...A-ta-wag ni I-tay...”
Nang biglang may narinig siyang putok.
“I-tay ko po!” sigaw ni Isidro. Sa gulat, napalundag at
napasubsob siya, una ang mukha, sa ugat ng mga halaman. Pero ang puwit ay
nakausli naman. Si Ignacia naman ay napakubli sa kaniyang tabi.
Sumakit ang tiyan nina Temyong sa katatawa - tuwang-tuwa sapagkat
si Isidro ay naisahan na naman nila.
“Isusumbong ko kayo kay Heneral Paua pagbalik sa pagawaan ng
bala! Tingnan natin ang katapangan nyo!” banta ni Ignacia kina Temyong.
“Ig-nacia. A-pi-sak a-mata. Sum-bu-ngera pa!” hiyaw na kantyaw ni
Temyong at kabarkada.
Pagdating sa labanan, natagpuan agad ni Isidro ang kaniyang Itay.
Isinumbong nya ang pangungutya ni Temyong sa kaniya at kay Ignacia.
“I-tay, a-du-wag a-ko. A-ta-kot a-ko a-pu-tok. Hin-di a-ko
a-ta-pang tulad mo,” hinga ni Isidro sa kaniyang Itay.
“Hindi ka duwag anak. Ang katapangan ay hindi lang sa
pakikipaglaban,” sagot ni Itay sa digmaan, ”katulad mo.”
“Ha? Sa-an po a-ko a-ta-pang,” tanong ni Isidro.
“Matapang ka sa pag-aaral. Mahirap matututo magbasa, pero
matapang mong hinarap para matuto kang magbasa. Matapang ka, anak!” paliwanag
ni Itay.
“Pe-ro ang a-gus-to ko
a-ta-pang ay a-ta-pang mo, I-tay,” diin ni Isidro.
"Darating ang panahon, matututunan mo ang tapang na ayon sa
iyong kakayahan, Isidro. Pag nalaman mo, hindi ka na matatakot sa putok” dagdag
na payo ni Itay.
Nalilito si Isidro. Hindi niya maunawaan ang payo ng Itay niya.
Higit sa lahat, unti-unti na siyang naniniwala sa kantiyaw nina Temyong.
“Hin-di a-ko a-ta-pang, Ig-nacia. A-du-wag a-ko, di ba?” himutok ni
Isidro.
“Wag mo silang pakinggan. Makinig ka sa sarili mo,” payo ni
Ignacia, “Sabihin mo…Matapang ako, tulad ng Itay ko! Dali!”
“A-ta-pang a-ko, tu-lad ng I-tay ko!” bulong ni Isidro.
“Lakasan mo! Isigaw mo!” diin ni Ignacia.
Huminga ng malalim si Isidro at saka sumigaw. Pero iba ang sinabi
ni Isidro.
“A-ga-ga-ya-hin ko ang a-ta-pang ni I-tay!” sigaw nga ni Isidro.
Mula sa malayo, napangiti si Inay sa kaniyang narinig. Talagang
bayani ang tingin ng kaniyang anak na Isidro sa kaniyang Itay. At si Ignacia
naman ay napa-ismid na lang.
“Hmmm. Pwede na yun,” buntunghininga ni Ignacia.
Isang araw, pumarada si Isidro sa harap nina Temyong,
naka-uniporme ng Katipunero. May sukbit na espada at kalawit sa balikat ang
isang ripleng laruan.
“Para kang si Itay mo, Isidro,” puri ni Ignacia.
Ngunit imbes na mamangha sina Temyong, lalo pa siyang kinawawa.
Timbuwang sila sa katatawa. Akala mo, nanood ng sarswela. Hindi nakatiis si
Isidro sa pambabastos na ito. Lakas-loob niyang kinausap si Temyong.
“A-no nang-yari sa-yo? A-kai-bigan tayo, a. A-matay ang I-tay mo.
A-ta-pos a-ga-lit ka na sa a-kin?” tanong ni Isidro.
Naumid ang dila ni Temyong sa narinig. Biglang naalala ang kaniyang I-tay na napatay ng mga Kastila sa labanan
sa tulay ng Zapote sa Kawit, Cavite. Galit na galit. Sinigawan nya ang kaibigan, paputol-putol
ang mga salita. Parang nauutal tulad ni Isidro.
“Galit ako sa ‘yo.... dahil... may I-tay ka pa!” sigaw ni
Temyong. “Kaya... hu-manda ka! Hinahamon kita... ng dwelo!”
Umusok ang alikabok sa gubat sa labanan nina Temyong at Isidro. Malakas
si Temyong pero hindi sumuko si Isidro, hanggang sa mabarog siya ni Temyong.
Bumulagta si Isidro sa lupa. Maliksi naman siyang nasalo ni
Ignacia.
“Akala mo matapang ka?” sumbat ni Ignacia.
“Oo! Ako ang pinakamatapang na bata dito sa Kawit!” yabang ni
Temyong.
“Duwag ka! Kaya mo lang labanan ay maliit na bata!” sumbat uli ni
Ignacia. Makikipag-sagutan pa sana si Ignacia ngunit pinigil siya ni isidro.
“Wag na, Ig-nacia. A-u-na-wa ko a-Tem-yong. Hin-di si-ya sa a-kin
a-galit,” saway ni Isidro. “Ta-yo na. A-hintay na ni I-tay ang mga ba-la.”
Kahit masakit ang katawan at
pumipintig ang bukol sa ulo, may ngiti sa labi ni Isidro.
“Tama si Itay. May tapang akong matututunan,” bulong ni Isidro.
Pagsapit sa labanan, nasaksihan nina Isidro at Ignacia ang
pag-urong ng mga
Katipunero. Marami sa kanila ay sugatan. Marami rin ang
nakahandusay sa mga hukay.
“Ano’ng nangyayari? Bakit umuurong ang mga Katipunero?” kakaba-kabang
tanong ni Isidro.
“Naduwag na kaya sila?" natatawang tanong ni Temyong.
Nagpanting ang tenga ni Isdro. Hindi niya matatanggap ang
paratang ni Temyong.
“Hin-di! Hin-di a-du-wag a-I- tay ko.” sigaw ni Isidro sa unang
pagkakataon.
“A-duwag a-I-tay mo! A-tulad, Isid-ro!” kantiyaw ni Temyong.
Pero hindi siya pinansin ni Isidro. Walang nasa isip nya ngayon
kundi alamin ang kalagayan ng kaniyang Itay.
"Ig-nacia. A-ha-nap na-tin ating I-tay!" diin ni
Isidro.
Sa kabutihang palad ay ligtas ang Itay ni Isidro. Maging ang Itay
ni Ignacia ay nasagip din. Ayon sa kanila, mabilis ang pagsugod ng mga kawal na
Kastila. Hindi nila mabaril sapagkat naubusan sila ng bala. Dahil sa nangyari,
kinailangan nilang umurong, kundi lahat sila ay mamamatay.
“Mga kasama, naubusan na tayo ng pulbura,” paliwanag ni Heneral
Ignacio Paua.
“Anumang oras, maaaring lumusob ang mga Kastila,” sabad ng Itay
ni Isidro. “Ano ang ating gagawin, Heneral Paua?”
Malalim na nag-isip ang heneral. Ngunit wala rin siyang maisagot.
Hanggang may isang boses na nagmungkahi.
“Maraming bala ng kanyon ng Kastila ang bumagsak sa atin. At
hindi sila pumutok.” sagot ng isang katipunero.
“Maari nating gamitin ang pulbura ng bala ng kanyon ng Kastila!”
mabilis na salo ng isa pa.
“Tama. Mangalap tayo ngayon!” utos ni Heneral Paua. “Pero lahat
ng katipunero ay kailangan sa labanan. Paano ito?”
Sinamantala ni Isidro ang pagkakataong iyon. Pakiramdam niya, ito
ang tapang na ayon sa kaniyang kakayahan. Ito ang tapang na kailangan ng bayan.
“He-neral Pa-ua, a-ka-mi bata, a-pulot sa bala. A-bilis po ka-mi
a-tak-bo!” paliwanag ni Isidro.
“A-tapang a-bata ka, Isidro. Hi-hi-hi!” tukso ni Ignacia sa
kaibigan.
Isang ngiti ang sumungaw sa labi ni Itay at Inay. Alam nila,
bagamat mapanganib ang gagawin, natagpuan na ni Isidro ang tapang na hinahanap
- ang tapang ng isang bayani.
Niyakag ni Isidro ang mga bata na samahan siya sa pangangalap ng
mga bala ng kanyon ng Kastila.
“Sa da-mi na-tin, a-rami ta-yong a-kalap. A-raming ba-la para sa
I-tay na-tin,” paliwanag ni Isidro.
“Ayaw namin! Ginagawa mo iyan para magyabang sa Itay mo!”
sumbat ni Temyong.
“Oo, bu-hay ang I-tay ko.
A-ga-wa ko ito pa-ra sa ka-niya, at pa-ra sa a-ba-yan,” walang takot na
sagot ni Isidro. “Hi-ndi na a-ba-balik ang I-tay mo. A-ga-win mo ito pa-ra sa
ka-niya. A-mat-ay si-ya a ba-yani,” dagdag pa niya.
Hindi na naka-imik si Temyong sa sinabi ni Isidro. Alam niyang
tama ang sinabi ng kabigan.
Mainit uli ang labanan ng mga Katipunero at Kastila. Pero ngayon,
nakikipagpalitan na sila ng putok.
“Sugod mga kapatid! Itaboy ang mga Kastila!” sigaw ng
katipunerong magigiting.
Kasabay ng pagsugod ng mga katipunero ay ang pagsugod naman ng mga
bata. Namumulot sila ng bala ng kanyon. Nangunguna sa kanila si Isidro.
“Wag ka-yo a-takot. Hindi yan a-putok!”
At tunay nga. Hindi na takot sa putok si Isidro. Simbilis ng
kidlat ang pagparoo’t parito sa larangan. Rumaragsa sa mga hukay kahit ang mga
bala ay nasasalimbayan.
Wala nang magtangkang siya ay kantiyawan. Maging si Temyong ay
natauhan. Napagtanto niya ang kaniyang kamalian.
“Isidro... kaibigan... patawarin mo ako...” nahihiyang bulong ni
Temyong.
“Wa-la yun. Wag mo lang a-u-lit!” bulong din ni Isidro at sabay
silang natawa.
Nagtagumpay ang mga Katipunero na maitaboy ang mga Kastila. Lahat
sila ay tuwang-tuwa, at walang humpay sa pasasalamat sa mga bata.
“Tunay kayong bayani, mga bata! Dahil sa tulong nyo naitaboy
natin ang mga Kastila,” bungad ng isang katipunero.
“Matatakot ang mga kaaway ng ating bayan dahil ang mga bata man
ay nakahandang ipagtranggol ang ating kalayaan!” dagdag pa niya.
“Mabuhay ang Rebolusyon!” sigaw ng lahat.
“Mabuhay ang mga bata!” singit ng isa.
“Mabuhay A-liit I-sid-ro! A-tapang a-tao!” sigaw ni Temyong.
Sumambulat na ang hiyawan ng mga bata. Pati mga katipunero ay
nakisali sa parangal kay Isidro. Lahat sila ay sumisigaw na aabot yata sa mga
ulap.
“A-liit I-sid-ro! A-tapang a-tao!”
“A-liit I-sid-ro! A-tapang a-tao!”
“A-liit I-sid-ro! A-tapang a-tao!”
